بازرس ویژه آمریکا برای بازسازی افغانستان (سی‌گار) روز جمعه ۱۳ بهمن (۲ فوریه) گزارش سه‌ماهه‌ در مورد افغانستان به کنگره آمریکا را منتشر کرد. در این گزارش برای نخستین بار به این پرسش پاسخ داده‌ شده است که دو سال و شش ماه پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، اوضاع زندگی مردم آن کشور در حال بهبود است یا رو به وخامت گذاشته است.

در این گزارش، در بخش مربوط به امنیت، به ظهور مجدد القاعده در افغانستان اشاره شده و آمده است که رهبر القاعده احتمالا در افغانستان مستقر است و دستور حمله به منافع آمریکا و اروپا را داده است. این گزارش مدعی شده است که تهدید القاعده در افغانستان در سال آینده افزایش خواهد یافت.

در این گزارش تصریح شده است: «پس از جنگ اسرائیل و حماس، رهبر القاعده مستقر در افغانستان سه بیانیه منتشر کرد که در آن‌ها خواستار حمله به سفارت‌ها و اماکن مرتبط با آمریکا و اروپا و اسرائیل شد.»

در این گزارش آمده است که یک سازمان غیرانتفاعی به نام «پروژه داده‌های رویدادهای درگیری مسلحانه و موقعیت مکانی» در سال ۲۰۲۳ دست‌کم یک‌هزار و ۶۲۲ مورد وقایع امنیتی در افغانستان ثبت کرده است.

 از سوی دیگر، دست‌کم در سه ماه گذشته، داعش خراسان، که طالبان مدعی است آن را در افغانستان از بین برده است، چهار حمله مرگ‌بار به جوامع هزاره و شیعه افغانستان کرده است. این گروه همچنین یک حمله سنگین در سوم ژانویه در کرمان، در ایران، طراحی و اجرا کرد که سبب کشته شدن نزدیک به صد نفر شد.

علاوه بر این، سی‌گار به کنگره آمریکا گزارش داده است که دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در سه ماه اخیر ده مورد قتل فراقانونی مقام‌های دولت و نیروهای امنیتی پیشین افغانستان را ثبت کرده است که به ۱۱۲ مورد قبلی از ژانویه ۲۰۲۲ تا کنون افزوده شده است.

در این گزارش، تشدید و افزایش حمله‌های تحریک طالبان پاکستان نیز ناکامی امنیتی در افغانستان خوانده شده است، زیرا حمله‌های این گروه در سال ۲۰۲۳ در پاکستان سبب کشته شدن دست‌کم ۳۵۰۰ نظامی و غیرنظامی پاکستانی شده است که نسبت به سال پیش ۱۷۴ درصد افزایش یافته است.

این در حالی است که در گزارش اخیر شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز همبستگی طالبان افغانستان با تحریک طالبان پاکستان و نیز حمایت القاعده از این گروه شبه‌نظامی تایید شد.

وخامت وضع معیشت و اقتصاد

در بخش دیگری از این گزارش آمده است که طالبان در برخی عرصه‌ها، مانند مبارزه با مواد مخدر، پیشرفت‌هایی داشته‌اند، «اما بیشتر شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، و بشردوستانه [در افغانستان] آشکارا در حال بدتر شدن است.»

در این گزارش آمده است که تورم اقتصادی در افغانستان تا نوامبر سال ۲۰۲۳، به‌دلیل تداوم ضعف اقتصادی، همچنان در منفی ۸.۱ درصد ثابت ماند و کسری تجاری نیز نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایش یافت. در این گزارش آمده است: «جمع‌ درآمدهای طالبان در سال مالی ۲۰۲۳ نسبت به سال مالی ۲۰۲۲ به اندازه ۳.۱ درصد افزایش یافته است، اما کل درآمد به ۸ میلیارد افغانی، که هدف تعیین‌شده این گروه بود، نرسیده است.»

در سال ۲۰۲۳ بهای ارز «افغانی» اندکی افزایش یافت، اما سی‌گار گفته است: «بانک جهانی این [افزایش] را ناشی از ارسال نقدی جاری سازمان ملل متحد و نظارت‌های شدید بر [استفاده از] ارزهای خارجی [در بازار افغانستان] دانست.»
با توجه به این نکات، این گزارش نشان می‌دهد که رژیم طالبان پیشرفت اقتصادی خاصی در این سال نداشته‌ و نتوانسته‌ است چرخ شکسته اقتصاد افغانستان را ترمیم کند. به همین دلیل، عده بیشتری با کمبود غذا و خدمات بهداشتی مواجه شده‌اند.

با توجه به وخیم‌تر شدن وضع اقتصادی افغانستان و کاهش کمک‌های بشردوستانه، هم‌زمان با بازگشت صدها هزار مهاجر از کشورهای همسایه، در این گزارش پیش‌بینی شده‌ است که تا مارس ۲۰۲۴، شمار جمعیت آسیب‌دیده از ناامنی غذایی شدید در افغانستان به ۱۵.۸ میلیون نفر می‌رسد که در مقایسه با سال گذشته، افزایشی ۵۰۰ هزار نفری را نشان می‌دهد.

با این حال، سی‌گار نوشته است که در گزارش سازمان ملل متحد، تعداد تخمینی جمعیت نیازمند به کمک‌های بشردوستانه در افغانستان در سال ۲۰۲۴ از ۲۸.۳ میلیون به ۲۳.۷ میلیون نفر کاهش داده شده است.

این در حالی است که به گزارش سی‌گار، از سپتامبر ۲۰۲۳ تا کنون، ۴۹۳ هزار پناه‌جوی افغان از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند که این خود بر بدتر شدن وضع زندگی مردم و بحران انسانی اثر گذاشته است. پاکستان اعلام کرده است که در مجموع بیشتر از یک میلیون و هفتصد هزار مهاجر افغان بدون مدارک اقامت قانونی را اخراج می‌کند.

مبارزه با مواد مخدر در افغانستان زیر سلطه طالبان

طالبان در سال گذشته در مورد کاهش چشمگیر کشت و تولید تریاک در افغانستان تبلیغ گسترده‌ای کردند و آن را یکی از دستاوردهای مهم خود برشمردند. در گزارش سی‌گار، با اشاره به این موضوع آمده است که هرچند گزارش یک سرویس اطلاعات جغرافیایی بریتانیا از کاهش ۸۶ درصدی تولید تریاک در افغانستان خبر داده و دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل نیز ادعا کرده که رژیم طالبان ۹۵ درصد کشت خشخاش در افغانستان را متوقف کرده است، «طالبان همچنان با چالش‌هایی مانند اثرات منفی شدید اقتصادی روبه‌رو هستند.»

 این گزارش نشان می‌دهد که ذخایر تریاک باقی‌مانده در افغانستان از سال‌ها پیش و نیز نبود بدیلی موثر برای کشاورزان از جمله مشکلات و کاستی‌های مهم طالبان در کار مبارزه با مواد مخدر است.